Οι Έλληνες που πλούτισαν στην κατοχή βοηθώντας Γερμανούς να βυθίζουν ελληνικά πλοία
Γράφει ο Δημήτρης Σταυρόπουλος
Είναι γνωστό ότι την περίοδο της κατοχής κάποιοι Έλληνες πλούτισαν!
Συνεργάστηκαν με τους κατακτητές, τους παραχώρησαν τις επιχειρήσεις και την τεχνογνωσία τους, έκλεισαν συμβόλαια με γερμανικές εταιρίες και αποκόμισαν τεράστια κέρδη.
Ιδιαίτερα στον τομέα της ναυτιλίας, κλείστηκαν δουλείες ιδιαίτερα κερδοφόρες, που όμως κάποιες ,όχι μόνο έβλαψαν τα εθνικά συμφέροντα, αλλά προκάλεσαν απώλειες σε ανθρώπινες ζωές και σε σκάφη του Πολεμικού μας Ναυτικού.
Η έρευνα του Βασίλη Μανουσάκη με θέμα «Το Γερμανικό Ναυτικό στην κατεχόμενη Ελλάδα: Οικονομικές Παράμετροι», απ όπου αντλούνται τα στοιχεία είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτική.
ΟΙ ΔΟΥΛΕΙΕΣ ΤΟΥ ΛΙΜΑΝΙΟΥ
Το τέλος των εχθροπραξιών στην ηπειρωτική Ελλάδα τον Απρίλη του 1941, βρήκε τους Γερμανούς να σκέφτονται την επόμενη μέρα.
Τα λιμάνια και οι ακτές της χώρας ήταν γεμάτες ναυάγια, συχνά σε πολύ ρηχά νερά, ενώ τα περισσότερα σκάφη που είχαν σωθεί, είχαν φύγει για το εξωτερικό (Β. Αφρική κ.α.)
Υπήρχε έτσι η απαίτηση για την εξεύρεση σκαφών που θα εξυπηρετούσαν τις Γερμανικές ανάγκες, από την επιχείρηση για την κατάληψη της Κρήτης μέχρι τις μεταφορές σε λιμάνια, νησιά και ακτές της χώρας, όπου εγκαθίστανται φυλάκια. Οι ανάγκες αυτές σε πλοία θα μπορούσαν να καλυφθούν τόσο με νέες ναυπηγήσεις, όσο και με την ανέλκυση κάποιων από τα πολυάριθμα ναυάγια και την επισκευή τους.
Πράγματι έγινε προσπάθεια και προς τις δύο κατευθύνσεις.
Αμέσως μετά το τέλος των εχθροπραξιών δόθηκαν διαταγές για την επίταξη ελληνικών σκαφών καθώς και εταιριών ρυμούλκησης και ανέλκυσης ναυαγίων.
Εξάλλου οι δυνατότητες να αναλάβουν τις εργασίες αυτές Ιταλικές και κυρίως Γερμανικές εταιρίες ήταν σχεδόν ανύπαρκτες.
Τέτοιες εργασίες απαιτούσαν γερανούς και άλλα εργαλεία των οποίων η μεταφορά μέχρι την κατεχόμενη Ελλάδα ήταν δύσκολη και ασύμφορη, ειδικά από τη στιγμή που την δουλειά θα μπορούσαν να κάνουν κάποιες από τις εγχώριες εταιρίες.
Πράγματι, μερικές από τις εταιρίες αυτές (ανάμεσά τους και κάποιες από τις μεγάλες του είδους π.χ. Μάτσας-Βερνίκος) άρχισαν σύντομα να δουλεύουν για τους Γερμανούς, συχνά κατόπιν επίταξης αλλά πάντα με αμοιβή.
Η αμοιβή αυτή (με την εξαίρεση μιας μικρής περιόδου όπου ο πληρωμές γίνονταν με μάρκα κατοχής) συνήθως εισπράττονταν από τα «έξοδα κατοχής», τα χρήματα δηλαδή που κατέθετε το ελληνικό δημόσιο στους λογαριασμούς των αρχών κατοχής.
Ήταν δε αρκετά σημαντική σε αξία, ώστε να προξενήσει το ενδιαφέρον ακόμα και επιχειρηματιών που δεν σχετίζονταν με το αντικείμενο ως τότε.
Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι η προσπάθεια κάποιου Λυκούργου Σαρσέντη για την δημιουργία σχετικής εταιρίας.
Ο Σαρσέντης είχε από παλιά σχέσεις με τη Γερμανία.
Προπολεμικά (το 1937/38) είχε δουλέψει ως αντιπρόσωπος της Rheinmetall-Borsig,
εμπλεκόμενος μάλιστα και στην προσπάθεια πώλησης γερμανικών όπλων στην Αίγυπτο μέσω της Εταιρίας Ελληνικού Πυριτιδοποιείου και Καλυκοποιείου.
Μετά από κάποια διαφωνία (μάλλον για το ποσοστό κέρδους του) η
Rheinmetall-Borsig τον απέλυσε και, με πρωτοβουλία του Μποδοσάκη άνοιξε θυγατρική στην Αθήνα τον Μάρτιο του 1938.
Δεν πρέπει να ήταν τυχαίο ότι αυτό έγινε την ίδια περίοδο που κορυφώνονταν οι παραγγελίες γερμανικών όπλων από τον ελληνικό στρατό.
Ο Σαρσέντης, που δεν έβλεπε λοιπόν με καλό μάτι την απώλεια των κερδών του,
είχε μάλιστα καταγγείλει τον Μποδοσάκη στην Rheinmetall
πως πουλούσε όπλα στους δημοκρατικούς της Ισπανίας, καταγγελία που αν και προκάλεσε αναταραχή, τελικά δεν έγινε πιστευτή λόγω της κακής φήμης του Σαρσέντη.
Η ανέλκυση σκαφών στην Ελλάδα είχε ανατεθεί από το Γερμανικό υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και την Ανώτατη Γερμανική Διοίκηση Ναυτικού, μεταξύ άλλων, στην γερμανική ατμοπλοϊκή εταιρία H. C. Horn, η οποία υπέγραψε συμφωνητικό με τον Λ. Σαρσέντη, ώστε να αναλάβει αυτός τη δουλειά εκ μέρους της.
Τον Οκτώβρη λοιπόν του ‘41 ο Σαρσέντης, ιδρύει μια επιχείρηση ανελκύσεων-
ναυπηγήσεων και ζητάει από την Εθνική Τράπεζα την χρηματοδότησή της.
Η τράπεζα, αν και σκέφτεται την προοπτική του πιθανού κέρδους λόγω της ύπαρξης, όπως αναφέρει στην έκθεσή της, τουλάχιστον 76 ατμόπλοιων και 82πετρελαιοκίνητων ιστιοφόρων στις ελληνικές θάλασσες (ο Σαρσέντης αναφέρει μάλιστα πιθανό καθαρό κέρδος ίσο με το 30% της αξίας κάθε ανελκυσθέντος σκάφους),
Τελικά καταλήγει να αρνηθεί.
Ως αίτιες για την απόφασή της αυτή αναφέρονται:
πρώτον το αβέβαιο της προσπάθειας (η δυνατότητα ανέλκυσης σκαφών σε καλή κατάσταση είναι άγνωστη), δεύτερον οι
πιθανές νομικές επιπλοκές για την κυριότητα του κάθε σκάφους (οι
Γερμανοί βέβαια τα είχαν κηρύξει μονομερώς όλα ως περιουσία τους), και
τρίτον το γεγονός πως η όλη προσπάθεια ήταν υπεργολαβία για Γερμανική εταιρία που είχε αναλάβει με τη σειρά της το έργο από τις Γερμανικές αρχές και δεν υπήρχε κάποια εξασφάλιση πως Σαρσέντης θα συνέχιζε να έχει την εύνοια των Γερμανών.
ΑΝΕΛΚΥΣΕΙΣ ΥΠΕΡ ΤΩΝ ΓΕΡΜΑΝΩΝ
Εξάλλου, η ναυπήγηση πετρελαιοκίνητων ιστιοφόρων (που επίσης πρότεινε ο Σαρσέντης) κρίθηκε από την τράπεζα ως ανασφαλής, γιατί οι πρώτες ύλες (ελάσματα, ειδική ξυλεία κτλ) ήταν δυσεύρετες
Αν και δεν κατάφερε να εξασφαλίσει την χρηματοδότηση της τράπεζας, ο Σαρσέντης, φαίνεται πως προχώρησε με τα επιχειρηματικά του σχέδια (δυστυχώς η έρευνα δεν έχει ανακαλύψει μέχρι στιγμής τη μορφή που αυτά πήραν τελικά).
Συνέχισε μάλιστα να προσφέρει τις πολύπλευρες υπηρεσίες του
μέχρι τον θάνατό του, αφού την άνοιξη του1943, οι κληρονόμοι του ζητούν να λαμβάνουν αυτοί τα κέρδη από τις προμήθειές του.
Τελικά, παρόλη την αντίθετη άποψη της Εθνικής, αρκετές εταιρίες στράφηκαν προς τον –από ότι φαίνεται αρκετά επικερδή –τομέα αυτό.
Σύντομα πολλά από τα βυθισμένα πλοία
ανελκύστηκαν, επισκευάστηκαν και τέθηκαν στην υπηρεσία των Γερμανών ή διαλύθηκαν ώστε το μέταλλό τους να χρησιμοποιηθεί από ελληνικές βιομηχανίες που παρήγαγαν διάφορα είδη για το στρατό κατοχής.
Τα μέταλλα αυτά μάλιστα αποτέλεσαν στόχο τόσο των Γερμανών όσο και των Ιταλών και χρειάστηκαν διαπραγματεύσεις και επιτροπές ώστε να καταλήξουν στην παραχώρηση αρκετών από αυτά στους Ιταλούς.
Το μέταλλο κάποιων σκαφών όμως προοριζόταν εξαρχής για συγκεκριμένη δουλειά.
Το σκάφος Quiloa που είχε ναυαγήσει κοντά στην Ελευσίνα, αποφασίστηκε να μην παραχωρηθεί στους Ιταλούς αλλά να διαλυθεί, ώστε οι υπολογιζόμενοι περίπου 4.000τόνοι να χρησιμοποιηθούν από την Α.Ε. Χαλυβδοφύλλων και Λευκοσιδήρου για τις «επείγουσες πολεμικές εργασίες» που είχε αναλάβει και για τους τρεις κλάδους
των Γερμανικών ενόπλων δυνάμεων.
Η ΒΥΘΙΣΗ ΤΟΥ Υ/Β «ΚΑΤΣΩΝΗΣ»
Πολλά από τα σκάφη που ανελκύθηκαν εκτελούσαν σύντομα χρέη περιπολικού του Γερμανικού ναυτικού στο Αιγαίο, (ανάμεσα τους και αυτό που βύθισε το Ελληνικό υποβρύχιο «Κατσώνης» ).
Εκτός όμως από αυτά κατασκευάστηκαν και αρκετά νέα (ξύλινα κυρίως) σκάφη σε
ελληνικά ναυπηγεία.
Τα Ελληνικά ναυπηγεία φαίνεται πως εργάζονταν εντατικά (τουλάχιστον μετά μια σύντομη αρχική περίοδο σχετικής απραξίας) τόσο στην επισκευή των υπαρχόντων σκαφών όσο και την κατασκευή νέων.
Το 1942 για παράδειγμα, σύμφωνα με τους Γερμανούς, εργάζονταν περίπου 14.000 άτομα σε 80 εταιρίες που πραγματοποιούσαν εργασίες σχετικές με τις επισκευές και την ανακατασκευή σκαφών.
Η κατασκευή κάποιων από τα νέα μικρά σκάφη που ναυπηγούνταν στην Ελλάδα γινόταν συχνά για λογαριασμό της
Mittelmeer Handels & Industrie GmbH,
γερμανικής εταιρίας που είχε αναλάβει από τις γερμανικές αρχές τις τοπικές μεταφορές με την υπόσχεση κέρδους (το οποίο όμως φαίνεται ότι δεν ήρθε, τουλάχιστον στο βαθμό που αναμενόταν). Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση της εταιρίας, είχε παραγγείλει το 1943 συνολικά 86 μηχανές, 100 βαρούλκα και 172 προπέλες με το μεγαλύτερο μέρος τους να καταλήγει για νέα σκάφη στην Ελλάδα, ενώ μέχρι την ίδια περίοδο αναφέρει πως είχαν αποσταλεί σε ελληνικά ναυπηγεία 12.000 κυβικά μέτρα ξυλείας.
Υπό κατασκευή βρίσκονταν 22 σκάφη των 65 τόνων και άλλα 3 των 150, ενώ τα σχέδια της Γερμανικού Επίτροπου Ναυσιπλοΐας (Reichskommissar f ür die Seeschifffahrt,ή Reikosee)
την άνοιξη του1943 ,έκαναν λόγο για την επισκευή του κινητήρα 85 σκαφών και την κατασκευή άλλων 150σε ελληνικά ναυπηγεία.
Τα γεγονότα αυτά προκάλεσαν το ενδιαφέρον των Άγγλων και οδήγησαν
κάποιες από τις σχετικές επιχειρήσεις στη λίστα με τους οικονομικούς στόχους
στην κατεχόμενη Ελλάδα, προφανώς υποψήφιους για βομβαρδισμό.
Πηγή
Vasillis Manousakis
Το Γερμανικό Ναυτικό στην κατεχόμενη Ελλάδα: Οικονομικές Παράμετροι (Θεσσαλονίκη 2009)
ACADEMIA
militaire.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια